Đại học Phương Đông là một trong những trường ĐH ngoài công lập đầu tiên trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam. Trường được thành lập theo Quyết định số 350/TTg ngày 8/7/1994 của Thủ tướng Chính phủ và chính thức đi vào hoạt động theo quyết định số 2282/GD-ĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo ngày 16/8/1994. Nhà trường tổ chức khai giảng khóa đầu tiên ngày 24/10/1994. Ngày này được lấy làm ngày truyền thống của nhà trường.

ĐH Phương Đông thuộc hệ thống giáo dục quốc dân nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, chịu sự quản lí Nhà nước về giáo dục và đào tạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo và các cơ quan quản lí giáo dục theo sự phân công, phân cấp của Chính phủ; đồng thời chịu sự quản lí hành chính theo lãnh thổ của Uỷ ban Nhân dân thành phố Hà Nội.


ĐH Phương Đông là cơ sở giáo dục đại học do một tập thể các nhà giáo, nhà khoa học, nhà đầu tư cùng đóng góp công sức, kinh phí và cơ sở vật chất ban đầu thành lập. Trường có tư cách pháp nhân, con dấu, tài khoản và tự chủ trong khuôn khổ pháp luật về tổ chức bộ máy, tuyển dụng lao động và tài chính; bình đẳng với các trường đại học khác về nhiệm vụ, quyền hạn, nghĩa vụ và quyền lợi của giảng viên, cán bộ, nhân viên, học sinh, sinh viên trong việc thực hiện mục tiêu, chương trình, nội dung, phương pháp đào tạo và các quy định liên quan đến tuyển sinh, dạy và học, thi, kiểm tra, công nhận tốt nghiệp, cấp văn bằng chứng chỉ; được hưởng các chính sách ưu đãi đối với các cơ sở giáo dục - đào tạo theo quy định của Chính phủ.

Trải qua gần 20 năm xây dựng và phát triển, ĐH Phương Đông bằng nội lực của chính mình, tự lập, vươn lên và đã khẳng định được vị trí của mình là một trường Đại học có quy mô trung bình, đào tạo đa ngành, đa hệ, đa lĩnh vực, góp phần thực hiện chủ trương XHH giáo dục, phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế-xã hội, CNH-HĐH đất nước.
Mục tiêu quy hoạch xây dựng và phát triển ĐH Phương Đông đến năm 2020 được đề ra là xây dựng Nhà trường thành một cơ sở đào tạo đại học hoàn chỉnh với quy mô khoảng 15.000 sinh viên, ngang tầm với các trường đại học hàng đầu quốc gia, tiếp cận trình độ khu vực và thế giới.

Đứng trước những cơ hội và thách thức của xu thế phát triển kinh tế xã hội nói chung và giáo dục đại học nói riêng, ĐH Phương Đông phát huy nội lực là chính với tinh thần tự lực, đã có những cố gắng, nỗ lực bước đầu đáng ghi nhận, góp phần vào sự nghiệp xã hội hoá giáo dục của Đảng và Nhà nước. Sự ra đời và tồn tại của nhà trường là một tất yếu khách quan. Tuy nhiên, trong giai đoạn tới việc nâng cao uy tín và vị thế của trường là một yêu cầu thiết yếu nhằm bảo đảm sự tồn tại bền vững trong môi trường cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Thế mạnh đáng nói nhất của ĐH Phương Đông thể hiện ở tính tự lập và khả năng phát huy nội lực trong việc xây dựng chương trình đào tạo; đội ngũ cán bộ, giảng viên; phát triển cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động của nhà trường. Đặc biệt, việc tổ chức hoạt động đào tạo không sao chép mà sáng tạo, không dập khuôn bắt chước mà luôn tìm hướng đi mới, coi chất lượng đào tạo là vấn đề cốt lõi, đặc biệt chú trọng tới khả năng tác nghiệp, thích ứng nhu cầu xã hội của người học. Công cuộc đổi mới mang đến cho đất nước những chuyển biến tích cực, kinh tế thị trường phát triển, xã hội đòi hỏi sinh viên ra trường phải có khả năng đáp ứng những tiêu chuẩn hết sức khắt khe về trình độ, năng lực tiếp thu tiến bộ khoa học, công nghệ mới. Một nền học vấn đa dạng sẽ là nền tảng cốt yếu cho sự thành công. Trong việc tìm lối đi khác, đi trước về chất lượng đào tạo đáp ứng nhu cầu xã hội ngày càng cao, ĐH Phương Đông quan cho rằng: Chất lượng đào tạo trước hết phải thể hiện ở năng lực hoạt động (thích nghi nhanh với thực tế và sáng tạo trong tư duy) của sinh viên ra trường. Muốn đạt được mục tiêu đó, chương trình đào tạo phải trang bị cho sinh viên những modun kiến thức có hàm lượng thông tin cao và phương pháp luận tiên tiến. Khối lượng kiến thức được trang bị phù hợp với yêu cầu của thị trường lao động. Ngoài ra, sinh viên còn phải được trang bị những công cụ sắc bén và hiệu quả khác nhằm phát huy tối đa tiềm năng trí tuệ khi tác nghiệp trong hoạt động sản xuất, kinh doanh sau khi tốt nghiệp ra trường.

Trung thành với sứ mạng, mục đích và những tiêu chí của mình, sau gần 20 năm xây dựng và phát triển, ĐH Phương Đông đang tiến dần đến quy mô 10.000 sinh viên; đào tạo đa ngành, đa hệ, đa lĩnh vực; uy tín của nhà trường ngày càng được nâng cao; khẳng định chỗ đứng vững chắc trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam; xoá dần mặc cảm và quan niệm không chính xác về khối trường ngoài công lập.

Báo Nhân dân số ra ngày 28/3/2002 có đoạn viết: "...ĐH Phương Đông vượt qua nhiều thử thách ban đầu, vươn lên bằng chính nội lực của mình với chất lượng đào tạo được chứng minh bằng số lượng sinh viên tốt nghiệp ra trường có tỷ lệ xin được việc làm cao, trong đó hầu hết phù hợp với ngành nghề đào tạo...".